در دنیای امروز، رسانه‌ها نقش حیاتی در جامعه دارند و از طریق آنها اطلاعات و نظرات به سرعت وسیعی منتقل می‌شوند. فضای مذهبی نیز بخشی از این رسانه‌ها را در بر می‌گیرد و در آن به بیان و انتشار افکار، باورها و معتقدات دینی پرداخته می‌شود. اما سواد رسانه در فضای مذهبی اهمیت خاصی دارد.

در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام محمد شریفی صادقی، عضو جامعه مبلغان برتر کشور به بررسی چالش‌های موجود در این حوزه و راهکارهایی برای ارتقای سواد رسانه در فضای مذهبی کشور پرداختیم.

چالش‌های سواد رسانه در فضای مذهبی

تاثیرگذاری بی اندازه، جریان‌ اطلاعاتی ناهمخوان و نداشتن مهارت تفسیر محتوا

حجت‌الاسلام شریفی صادقی در ابتدا مفهوم سواد رسانه در فضای مذهبی را تشریح کرده و می‌گوید: سواد رسانه در این حوزه به میزان دانش، مهارت و قدرت تفکر افراد در شناخت، انتقال و تفسیر محتواهای مرتبط با مسائل مذهبی اشاره دارد. سواد رسانه در فضای مذهبی، مربوط به توانایی تشخیص منابع معتبر، تحلیل محتوا، تفکر انتقادی و تعامل موثر با رسانه‌های مذهبی است.

او یادآور می‌شود: ‎در فضای مذهبی، برخی چالش‌های منحصر به فرد بر سواد رسانه وجود دارند. یکی از این موارد «تاثیرگذاری بی‌اندازه» است یعنی رسانه‌های مذهبی می‌توانند تاثیر بسیار قوی بر باورها و عقاید افراد داشته باشند. در نتیجه افراد ممکن است بدون تحلیل و بررسی دقیق، به صورت کورکورانه به محتواهای رسانه‌ای پاسخ دهند و باورها و عقاید خود را بر اساس آنها شکل دهند. این می‌تواند به دور از تفکر انتقادی و تحقیقات علمی، به منابع معتبر توجه نکنند.

این استاد حوزه و دانشگاه ادامه می‌دهد: چالش دیگری که در فضای مذهبی وجود دارد «جریان‌های اطلاعاتی ناهمخوان» است. در فضای مذهبی، ممکن است جریان‌های اطلاعاتی ناهمخوان و متناقض وجود داشته باشد. این می‌تواند به کاهش قدرت تشخیص و تحلیل منابع و محتواها منجر شود. علاوه بر آن «میانجی‌گری نامناسب» نیز به این حوزه آسیب می‌زند. برخی رسانه‌های مذهبی ممکن است به عنوان میانجی‌گرانی برای انتقال اطلاعات و نظرات عمل کنند. اما اگر میانجی‌گری نامناسب صورت بگیرد، می‌تواند منجر به ترویج افکار ناعادلانه، تحریف مفاهیم و ترویج نفرت و تعصب شود. افزون بر آن «نداشتن مهارت‌های تفسیر محتوا» از دیگر آسیب‌های جدی است. در فضای مذهبی، محتواهای پیچیده و قرآنی، تفسیرهای متعددی دارند. عدم داشتن مهارت‌های تفسیر محتوا می‌تواند به اشتباه در درک و تفسیر مطالب منجر شود.

برای ارتقای سواد رسانه در فضای مذهبی چه باید کرد؟

عضو جامعه مبلغان برتر کشور به راهکارهایی برای ارتقای سواد رسانه در فضای مذهبی کشور اشاره کرده و بیان می‌کند: در این راه تربیت و آموزش مهارت‌های سواد رسانه در قالب برنامه‌های آموزشی مذهبی و فرهنگی برای جوانان و بزرگسالان راهکاری مؤثر برای ارتقای سواد رسانه در فضای مذهبی بسیار ضروری است. در کنار آموزش باید افراد جامعه را به تفکر انتقادی داشتن تشویق کرد زیرا آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی و ارزیابی منابع و محتواهای مذهبی به افراد، آنها را قادر می‌سازد تا به طور مستقل و منطقی به مطالب پاسخ دهند و به اشتباه افتادن از طریق تحلیل مناسب و بررسی دقیق جلوگیری کنند.

او یادآور می‌شود: راهکار دیگر ترویج تفاهم میان فرق‌های مذهبی است. ارتباط و تعامل بین فرق‌های مذهبی از طریق رسانه‌های مذهبی، می‌تواند به تفاهم و هم‌زیستی صحیح بین اقشار مختلف جامعه کمک کند. این تفاهم و هم‌زیستی می‌تواند به ارتقای سواد رسانه در فضای مذهبی و کاهش تعصب و نفرت از دیگران منجر شود. همینطور ارتقای آگاهی از منابع معتبر و قابل اعتماد در فضای مذهبی، می‌تواند به ارتقای سواد رسانه کمک کند. آموزش روش‌های تشخیص و تحلیل منابع و اطلاعات می‌تواند افراد را در برابر ترویج اخبار جعلی و اطلاعات نادرست محافظت کند. در این بین توسعه تفاهم و مهارت‌های تفسیر محتوا نیز بسیار دارای اهمیت است. این مهارت به افراد کمک می‌کند تا مطالب مذهبی را به درستی درک کرده و تفسیر کنند. فهم صحیح مفاهیم و محتواهای مذهبی، از ترویج تفکر دینی مسئولانه و پویایی در فضای مذهبی پیروی می‌کند.

حجت‌الاسلام شریفی صادقی در پایان با اشاره به اهمیت بسیار زیاد ‎سواد رسانه در فضای مذهبی می‌گوید: داشتن سواد رسانه به تفکر انتقادی، تشویق ‎و تعامل سازنده در جامعه کمک بزرگی می‌کند. با توجه ‎به چالش‌های موجود در فضای مذهبی، استفاده از راهکارهایی مانند تربیت سواد رسانه در آموزش، تشویق به تفکر انتقادی، ترویج تفاهم میان فرق‌های مذهبی، ارتقای آگاهی از منابع معتبر و توسعه تفاهم و مهارت‌های تفسیر محتوا می‌تواند بهبودی قابل توجهی در سطح سواد رسانه در فضای مذهبی داشته باشد. با اجرای این راهکارها، افراد قادر خواهند بود به طور کیفی و منطقی با محتواهای مذهبی در فضای رسانه‌ای برخورد کنند و به شکلی مسئولانه و مطلوب با مذهب و اعتقادات خود برخورد کنند. همچنین، ترویج سواد رسانه در فضای مذهبی می‌تواند به افزایش توانایی افراد در ارزیابی منابع و محتواهای رسانه‌ای کمک کند و از ترویج اخبار جعلی، تعصب و نفرت جلوگیری نماید. در نهایت این تلاش‌ها به تقویت ارتباطات فردی و جمعی، افزایش دانش و فهم عمومی و بهبود جامعه در برابر چالش‌های رسانه‌ای مذهبی کمک خواهد کرد.